de echte herenhaarverzorger van haar en ziel

Terug naar de jaren vijftig?

Uit: de Telegraaf, 27 augustus 2011
Op het scherp van de snede - prof. dr. B. Smalhout

De ellende van de wereld komt niet alleen via dagbladen, radio en tv binnen, maar steeds vaker via hoogstpersoonlijke brieven van Telegraaflezers. Veel van die brieven zijn handgeschreven noodkreten over ernstig zieke patiënten, onhebbelijke dokters, harteloze managers, verziekte gezinssituaties of over met geld smijtende kinderen, die totaal mislukken. Verder zijn er mensvijandige organisaties en slecht functionerende zorgverleners.

Het lijkt erop alsof onze samenleving enerzijds wel in staat is steeds ingewikkelder technische taken te verrichten, maar anderzijds niet meer bij machte is tot gewone menselijke communicatie, simpele hartelijkheid, huishoudelijke zuinigheid en emotionele betrokkenheid. Er zijn tegenwoordig managementfilosofieën die dat categorisch afwijzen. Want volgens die ideeën zou men zijn beroep niet meer vakmatig kunnen uitoefenen als je als professional je hart laat meespreken of zegt dat het verleden soms beter was.

Daarnaast speelt sinds de zestiger jaren een toenemende vrijheid-blijheidstroming een funeste rol. Autoriteit, discipline, zuinigheid, gezag, opofferingsgezindheid en bescheidenheid werden als verouderde ideeën beschouwd. De noodlottige consequenties vullen thans mijn brievenarchief. Zo schrijft een oudere dame over haar zoon, haar schoondochter en kleindochter, die het geen van drieën redden in de maatschappij. De zoon doet ’iets met computers’ en speculeert met allerlei vreemde beleggingen in verre landen, maar raakt er alleen maar geld aan kwijt.

Afgewezen
Het gezin leeft van uitkeringen en leningen. Een reguliere baan werd afgewezen, want dat verdiende niet genoeg om hun riante levensstijl te kunnen continueren. En een echt vak heeft de zoon (van bijna middelbare leeftijd) nooit geleerd. De schoondochter deed ’iets in cosmetica’, maar ook dat ging mis. De volwassen kleindochter heeft geen enkele school afgemaakt. Zij heeft grote schulden, maar wil geen degelijke opleiding volgen, want dat is niet goed te combineren met haar feestjes en een geplande backpackreis door Azië. De zoon heeft een paar ton schuld. Zijn ouders die altijd keihard hebben gewerkt, maken zich grote zorgen, maar hun adviezen worden systematisch en laatdunkend in de wind geslagen.

Een andere noodkreet komt uit Amsterdam. Daar woont en werkt al 47 jaar de befaamde Italiaanse barbier Pasquale Capone. Hij spreekt nog steeds een fantastische mengelmoes van Italiaans en Amsterdams, maar zijn barbierzaak in de Begijnensteeg, in het middeleeuwse hart van Amsterdam, is in die tijd uitgegroeid tot een soort cultureel-sociaal en politiek centrum, waar de klanten behoren tot een selecte groep van mensen die ’Pasqualisten’ worden genoemd.

Pasquale strijdt al levenslang voor erkenning van het begrip ’ambacht’, als belangrijkste sociale factor. Hij placht daarvoor onder meer op het Binnenhof te demonstreren met leuzen als ’Stop de euthanasie van de ambachten’. Want ambachtslieden zijn, volgens de bevlogen barbier, de steunpilaren van onze maatschappij. Maar Pasquale, thans 75 jaar oud, is ernstig ziek geweest. Hij zoekt daarom al lange tijd naar een compagnon, die hem geleidelijk kan opvolgen. Helaas is die tot nu toe niet te vinden. Want zo’n opvolger moet niet alleen een topvakman zijn, maar ook een klassieke gastheer, die kan mee discussiëren over muziek, religie, toneel, schilderkunst, sociale zaken en politiek.

Badmeester
Waar vindt je die nog in deze tijd, waarin langzamerhand geen enkel beroep meer een duidelijke naam heeft? De advertenties voor personeelswerving staan dan ook bol van de meest wonderlijke benamingen. Zo blijkt met een ’manager logistiek’ een vrachtwagenchauffeur bedoeld te worden en een ’ foodmanager’ schijnt gewoon een kok te zijn. Boekhouders zijn vervangen door ’accountmanagers’ en een klassieke badmeester door een ’aqua leisure host’. Barbiers kom je niet meer tegen.

Maar die algemene teloorgang in sociale orde heeft een reactie veroorzaakt, die onder meer door de futuristische schrijver Marcel Bullinga in zijn boek ’Welcome to the Future Cloud’ onder woorden wordt gebracht. Hij schrijft dat wij het spoor bijster zijn en terug moeten naar de gedegen mentaliteit van de jaren vijftig en zestig. Tot de conservatieve instelling van voor de progressieve en modieuze revolutie van Nieuw-Links. Die heeft gezorgd voor het verlies van onze klassieke normen en waarden en voor het onverantwoordelijk smijten met geld.

Catastrofe
De westerse landen zijn decadent geworden, zegt Marcel, en hebben triljoenen aan schulden gemaakt. We zijn verwend, we consumeren ons het graf in en we leven in een onstabiele schijnwelvaart. Het komt er op neer dat wij financieeleconomisch en moreel collectief ons gezonde verstand hebben verloren. We zijn terecht gekomen in een doodlopende steeg, die eindigt in een catastrofe. Het is de hoogste tijd voor inkeer. Dus niet nog meer schulden maken, maar terug gaan naar de jaren vijftig. Bij voorkeur met geld dat gebaseerd is op werk en niet op speculaties en pot verteren. Zo mogelijk met oude geldvormen, zoals de gulden, de mark en de frank. Bullinga, die altijd heeft geschreven over de toekomst, pleit nu voor het huishoudboekje uit grootmoederstijd, waarin de begrippen zuinigheid en sparen beproefde recepten waren.

Dat geldt niet alleen voor ons geld, maar ook voor de klassieke deugden, die al tientallen jaren ten onrechte werden gezien als oubollig, kleinburgerlijk en benepen. En dat niet in een geldverdelende machine, zoals de huidige EU, maar in een unie van vrijwillig samenwerkende landen, die elk hun eigen broek kunnen ophouden.

navigatie